1930'larda Fransızca’da ‘curetage’ olarak anılan ‘kürtaj’ hamilelikte rahim içerisindeki ceninin tıbbi müdahalelerle alınması anlamına geliyor.
Vajinası olan bir bireyin hamileliğini öğrendiğinde gebeliğini sonlandırma veya hamileliği istememe durumunda başvurduğu yönteme "kürtaj" denmektedir.
Bu gibi durumlarda bireyin kendi bedeni ve kendi istekleri sonucunda kürtaj olma hakkı olması gerekiyorken devletler ve politikaları kürtaj hakkını engelleme girişiminde bulunuyor. Bireyin bedeni üzerinde söz söyleyen bu yasaklar tam olarak neye karşı duruyorlar?
Ayrıca kürtaj operasyonu, sadece istenmeyen hamileliklerin sonlandırılması için yapılan bir işlemi kapsamıyor. Eğer öncesinde bir düşük yaşandıysa bu düşükten kalan doku parçalarını, ölü ve boş gebelik parçalarını, gebe olmayan hastalarda rahim içindeki kimi dokuları almak için de kullanılıyor.
KÜRTAJIN TARİHTEKİ YERİ
Kürtajın varlığı tarihte Eski Yunan döneminde sağlıksız ortamlar ve gelişmemiş basit yöntemlerle yapılmaya çalışıyor olsa da Dünya’da 1920 yılında kürtaj hakkını yasal olarak tanıyan ilk ülke Sovyetler Birliği oluyor. Ve 1934 yılında Sovyetler Birliği’nde yaygınlaşan legal kürtaj hakkı ile 700.000 kişi kürtaj yaptırabiliyor. Kürtaj yaptıran kişi sayısının artışı ile birlikte 1936 yılında herkes için legal olan kürtaj hakkında değişiklikler yapılıyor ve tıbbi sebeplerin var olması gerekliliği vurgulanıyor.
İzlanda ,28 Ocak 1935 yılında ‘doğum annenin bedensel ya da ruhsal sağlığı açısından ciddi tehlikeler taşıyorsa ve hamileliğin 28. haftası geçilmemişse, çocuk alınabiliyor’ ibaresi ile kabul ettiği yasa sayesinde kürtaj hakkını kabul eden ikinci ülke oluyor.
Batı Avrupa’da o yıllarda İzlanda’nın yaptıklarını doğru buluyor ve tıbbi sebeplerle kabul ediyor. 1973 yılında ABD’de üçüncü kez hamile kalan bir kadının Texas’ta kürtaj yasağına karşı mücadelesi ‘Roe v Wade’ olarak isimlendirilip ülkenin en yüksek mahkemesine kadar çıkıyor.
2 yıl boyunca 9 yargıç tarafından incelenen vaka sonucunda oy çokluğuyla kürtaj legal oluyor ve 1973 yılında ABD’de kürtaj hakkı var oluyor. Ancak ABD’de kürtaj hakkının kadınların cinsel özgürlüğü adına atılmış bir adım oluşu bazı muhafazakâr kesimleri rahatsız ediyor ve tepki gösteriyorlar. Mücadeleye devam eden insanlar ise bu tepkileri, devletin politikalarını ’undue burden’ olarak görüyorlar yani ‘kanunsuz yük’. Tüm bunların sonucunda 1989 yılında eyaletlere kürtaj hakkını kısıtlayıcı değişiklikler yapılıyor.
İLERLEYEN YILARDA KÜRTAJ HAKKI
ABD’de yıllar içinde kürtaja getirilen sınırlamalar artırıldı. 1989’da eyaletlere eyalet fonlarının ya da hastanelerinin kürtaj için kullanılmasını yasaklama hakkı tanındı. İlerleyen tarihlerde kürtaj karşıtlarının örgütlenmesi artıyor ve insan hakları kapsamında var olması gereken üstelik sadece hamile olan beden ve doktoru arasında olması gereken bu işlemin içinde kendilerine söz hakkı
buluyorlar.
Eyaletlere seçimle gelecek olan liderlerin en büyük vaatleri arasında kürtajı kaldırmak yer alıyor ve yakın tarihlerde bu konu büyük çaplı olarak tekrar gündeme getiriliyor. Burada 1973 yılında Roe v Wade davasının sonucunda kürtaj hakkının var olmasına karşı çıkılıyor.
24 Haziran 2022 tarihinde ABD Anayasa Mahkemesi kürtaj hakkı kararını bozduğunu açıklıyor ve böylece her eyalette kürtaj hakkı tanıyıp tanımamak serbest hale geliyor. Böylece kürtaj olmak isteyen bireyler bu hakka ulaşabilmek için eyaletten eyalete hatta belki başka ülkelere çıkmak zorunda kalıyorlar. Bu konuda Netflix’te ‘Reversing Roe: Amerika’da Kürtaj Yasası’ isimli belgesel de bunları açıklıyor.
Türkiye'de ise kürtaj hakkına 1983 yılına kadar yasak uygulanıyor. 27 Mayıs 1983'te çıkarılan 2827 Sayılı Nüfus Planlaması ile kürtaj yasal hâle getiriliyor ancak yine de ülke de ulaşılabilir bir kürtaj bulunmuyor. Bu konuda ‘Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı’ ve ‘Kız Başına platformu daha fazla bilgi içeriyor.
AB üyesi ülkelerde ise durum Malta harici diğer üyelerin kürtaj hakkını tanıması şeklinde devam ediyor. Suudi Arabistan, İsrail, Arjantin, Tayland ve daha 58 ülkede de kürtaj hakkı sadece anne veya fetüsün sağlığının tehlikede olduğu durumlarda geçerli oluyor. Bunun yanında Brezilya, Şili, Meksika, Kolombiya, Dominik, İran, Suriye, Endonezya, Afganistan gibi ülkelerle birlikte 68 ülkede de kürtaj hakkı olmadığı gibi kürtaj yasağı uygulanıyor.